Indistinguible da maxia

Hai pouco menos dun ano, falaba cunhas amigas do moito que á xente lle gusta agora a tecnoloxía “retro”. Eu defendía que hoxe calquera ten no seu peto as mellores cámaras do momento e aínda así prefiren mercar cámaras dun só uso, como por exemplo as Kodak FunSaver.

A conversa foi derivando e eu comentei que pasaba o mesmo coa música. Hoxe, un pode abrir Spotify, reproducir calquera canción creada polo ser humano ao instante e gozar dela na palma da man. Aínda así, a sección de vinilos das tendas non parece facer máis que medrar. “Pode que o vinilo sexa a cámara desbotable da música”, insistín eu.

Entón unha das miñas amigas dixo que o vinilo tiña a súa “graza”. A ela parecíalle incrible que daquilo puidese saír música, no móbil dabas a reproducir e xa está, pero os vinilos eran… máxicos.

Aquela reflexión da miña amiga espertou o riso nas persoas alí presentes, pero a min fíxome cabilar. Falei do tema con outras persoas e moitas dixéronme que compartían o punto de vista da miña amiga: o móbil funciona sen máis, é intuitivo, pero que dun vinilo saia música semella arte de maxia. ¿Ten o iPhone un deseño tan bo como para que ninguén se sorprenda polo seu funcionamento ou é que xa non nos abraiamos coa maxia?, pregunteime eu.

Hai tempo, lera unha frase sobre este tema, e volveu a min durante aquelas enquisas. A frase é de 1973, de cando Arthur C. Clarke rematou as súas tres leis. A terceira lei dicía o seguinte:

Calquera tecnoloxía suficientemente avanzada é indistinguible da maxia ¹

Así que por iso decidín escribir este breve artigo, para intentar que o meu lector/a volva crer na maxia. Iremos pouco a pouco, contaréiche tres trucos. Agardo conseguir sorprenderte coa maxia que te rodea no teu día a día. Non lles busques a trampa, detrás da cortina non haberá magos esmeralda, só persoas, persoas brillantes.

Primeiro truco. A rocha que cantaba.

Comecemos cun truco xa algo antigo. O primeiro en executalo con éxito foi o mago Edison en 1877 ² e máis tarde foi perfeccionado polos magos de Columbia Records en 1948 ³, si, a mesma discográfica que nos deu a Marc Anthony, Mariah Carey ou Julio Iglesias.

Para este truco precisamos varios materiais. Un pouco de vinilo fundido, un molde de cera, unha agulla, e un vaso de plástico ao que lle imos recitar unha bonita serenata.

Primeiro agarramos a agulla ao final do vaso de plástico, entón cando o vaso de plástico vibre, pola emoción de escoitar a nosa serenata, fará vibrar a nosa agulla tamén.

Colocaremos o noso molde de cera sobre un prato ao que lle daremos voltas (con moito coidado para ir sempre a unha velocidade constante como, por exemplo, 33 voltas enteiras por minuto).

Tras isto colocaremos o noso vaso con agulla, ao que decidín chamarlle micrófono para manter a nomenclatura máxica, sobre o molde xiratorio. Agora canto unha bonita serenata, como por exemplo: Me olvidé de vivir de Julio Iglesias.

Despois de que o meu micrófono padecese toda a miña actuación, hános quedar un molde de cera raiado a máis non poder. Se nos achegamos moito ao molde poderemos ver que os regos deixados pola nosa agulla non son simétricos. Isto é porque no molde deixamos escrito como soaba a nosa canción.⁴⁵ Velaquí unha foto da miña agulla gravando “Me olvidé de vivir ft. Pablo Portas” (realmente a foto non é miña pero para axudar a que o imaxines).

Se agora collamos o molde de cera e o estampamos sobre a nosa morea de vinilo fundido (despois de endurecer a cera ou pasala a un molde de metal), teremos creado entón unha copia da nosa canción e poderemos vendela a quen teña o castigo de escoitarnos cantar. Cando merquen o noso vinilo, sen sabelo, efectuarán a parte final do truco de maxia.

Usando o seu vaso de plástico con agulla, ou seguramente un tocadiscos, non nos imos enganar (aínda que ambos funcionarían⁶), farán o proceso inverso da nosa gravación, a reprodución.

A agulla pasará por enriba do vinilo tropezando cos regos do disco, iso fará vibrar o noso vaso de plástico, ou no seu defecto unha bobina de cobre dun tocadiscos moderno.

Se achegamos moito o noso oído, poderémonos escoitarnos cantar de novo moi baixiño.

A solución ao problema do volume soluciónase ou construíndo un altofalante máis grande, como o dos antigos fonógrafos (esa é a razón de que fosen tan grandes⁵) ou amplificando o son dixitalmente, por iso os tocadiscos modernos usan unha bobina de cobre diante dun imán. Se logo “amplificamos” esa corrente, poderemos facer vibrar unha membrana máis “guai” como a do altofalante do teu tocadiscos.

Velaquí a maxia do tocadiscos. Se queres ver o “vaso de plástico micrófono altofalante” en acción, Jaime Altozano ten un vídeo efectuando este truco de maxia.

Segundo truco. A rocha que contaba.

Para o meu seguinte truco, utilizarei unha rocha máxica, o cristal de cuarzo. Esta rocha máxica non sae do “Nether” como algúns gamers poidan pensar, é o mesmo cuarzo que se extrae na China, Brasil ou Noruega.⁷

Para este truco teño que presentar a un mago brillante, Pierre Curie, si, o home de Marie Curie, pode que o primeiro home en ciencia coñecido popularmente pola súa muller e non ao revés. Resulta que en 1880, Pierre e o seu irmán descubriron que se aplicaban corrente eléctrica ao cuarzo, este vibraba a un ritmo constante.⁸ Anos máis tarde, en 1919, outro mago brillante, William Eccles (o inventor do circuíto flip-flop), solucionou os problemas de amortecemento do cristal e conseguiu manter en movemento constante un diapasón.⁹

Finalmente, nos anos vinte, os magos do Laboratorio Nacional de Física do Reino Unido e dos Laboratorios Bell conseguiron crear osciladores con esta rocha que lles permitían contar o tempo con precisión. Estes “reloxos” eran enormes e estaban metidos en fornos para mantelos sempre á mesma temperatura, xa que se o cuarzo se expandía ou contraía a frecuencia á que vibra cambiaría. Así foi como o seu reloxo só se desviaría un segundo cada catro meses.¹⁰

Ata a chegada do reloxo atómico nos anos 60, o reloxo de cuarzo converteuse no estándar para medir o tempo. Esa mesma década os semiconductores baratos chegaron ao mercado, e inventar un reloxo que puidese ter a persoa do común era posible.

Por que facían falta semiconductores para facer un reloxo?, preguntaraste. Pois porque o cuarzo non vibra unha vez cada segundo, vibra milleiros de veces por segundo, entón precisas levar a conta con algún tipo de dispositivo electrónico.¹¹

Nos Xogos Olímpicos de Toquio de 1964, Seiko, unha das empresas patrocinadoras, ofreceu o seu novo reloxo de cuarzo como cronómetro de respaldo para a maratón.¹² Cinco anos despois, Seiko lanzou o Astron 35SQ, o primeiro reloxo de pulseira de cuarzo. Só se desfasaba 5 segundos ao mes. Por 450.000 ienes, o prezo dun coche naquela época, un podía adquirir un reloxo de ouro que prometía: “Algún día todos os reloxos serán coma este”, e así foi.¹³

Chegamos á actualidade, o dispositivo que ves na imaxe é un resonador de cuarzo moderno. Pequenos cables de metal foron impresos para provocar a corrente eléctrica sobre as cabezas do cristal que vibran a ritmo. Este cristal foi recortado con esa forma usando un láser, para vibrar 32.768 veces por segundo.¹¹ Non é unha elección de número casual, xa que ese número é o produto de (2^15), un múltiplo de dous. Foi elixido porque para os contadores binarios contar en múltiplos de dous é máis doado.

Este pequeno obxecto (ou similar) está dentro de todos os reloxos que te rodean no teu día a día e é o que permite o truco de maxia.¹¹

Primeiro, conectamos o resonador de cuarzo a unha pila, pode ser de botón, dobre A, a batería dun coche, a que ti prefiras. Logo, contamos cada vibración cun contador binario (explicaría como se fabrica pero fáiseme longo o artigo) ou tamén podes intentar contalas a man se é que che vai tan rápido a cabeza. Por último, cando o contador chegue a 32.768 repeticións, este accionará un imán.

Este imán fará xirar unha pequena engrenaxe, que á súa vez moverá o segundeiro do teu reloxo de IKEA un segundo cara adiante. Isto, á súa vez, fará avanzar as engrenaxes da hora e dos minutos as súas partes correspondentes. Se che pica a curiosidade, quita o reloxo de parede do seu enganche e mira o mecanismo que hai sobre a pila, debería ser similar a este. Nel verás o resonador de cuarzo agochado baixo un protector de plástico, o mecanismo electrónico nunha pequena placa base, o electroimán (a bobina de cobre) e as diferentes engrenaxes que moven as túas agullas.

Este truco de maxia supera con creces a precisión dos reloxos mecánicos. Mentres que o mellor Rolex pode desviarse entre 4 e 6 segundos ao día, un bo reloxo de cuarzo só se desvia entre 5 e 10 segundos ao ano.¹⁴ Pode que os Rolex sexan as cámaras desbotables de medir o tempo.

Se che queda curiosidade sobre a maxia de medir o tempo, Branch Education ten un vídeo super interesante con animacións sobre o tema.

Por último, se che preocupa que mañá a alarma do teu móbil soe un segundo antes de tempo, déixame dicirche que os dispositivos conectados a internet están a sincronizar a súa hora co reloxo atómico máis próximo en tempo real, así que aínda que o cristal do teu móbil non sexa perfecto medindo o tempo, corrixe a súa desviación constantemente.¹⁵

Terceiro truco. A rocha que pensaba.

Imos co meu último truco, onde converterei unha rocha en ouro, bo, non en ouro, o ouro é moi barato en comparación co que vou crear. Converterei a rocha en 450 máquinas capaces, cada unha, de facer 10 billóns (,10^12,) de operacións por segundo. É dicir, o cerebro de 450 MacBooks Pro co M3 Max.¹⁶ Esa é a clave, a gran revolución do noso tempo, os transistores na súa máxima expresión, os microchips.

Pero imos a iso, cal é o truco, como se converte unha lámina de 50 euros de silicio nunha lámina de procesadores de máis de 80.000 euros? A clave é esta máquina.¹⁷¹⁸¹⁹

Unha máquina do tamaño dun bus londinense. Unha máquina que pesa tanto como dous Airbus A320. Unha máquina que só unha empresa dos Países Baixos sabe fabricar. Unha máquina fabricada nunha sala máis limpa ca un quirófano. A máquina máis complexa do noso tempo. Unha máquina de 400 millóns de dólares. A TWINSCAN EXE:5200B.¹⁸

Si, o peor nome da historia, pero cando unha vende unha máquina de 400 millóns de dólares, o marketing é pouco importante. (Nota importante, vou centrarme no último modelo desta máquina, existiron moitas antes dela, pero a idea fundamental é a mesma¹⁹)

Na miña opinión, este é un dos maiores trucos de maxia da historia. A diferenza doutros trucos, serei breve, xa que non pretendo ter un coñecemento profundo sobre un dos temas máis complexos da nosa época. Porén, tentarei ofrecerche unha comprensión básica da súa esencia.

O obxectivo desta máquina é transformar o deseño dun procesador, o compoñente responsable das operacións matemáticas no teu dispositivo, desde o seu tamaño inicial dunha folla A4 ata o seu tamaño final duns poucos milímetros, como unha fotocopiadora normal.

Para comezar, precisas unha lámina de silicio, lixeiramente máis grande ca un vinilo. Esta lámina debe estar perfectamente pulida e tratada, sen un só po. Considera que a peza máis pequena dun procesador actual é máis pequena ca un glóbulo vermello, polo que o po é un problema importante neste proceso.

Para a nosa “fotocopia”, empregaremos luz “extremadamente” ultravioleta, unha luz que é absorbida ata polo aire. Para evitar isto, pecharemos a nosa máquina ao baleiro.¹⁸

Cun láser golpearemos unha pequena pinga de estaño con extrema precisión, a explosión (do tamaño da diminuta pinga de estaño) será máis quente ca o sol e de aí sairá a nosa luz violeta.

Logo precisamos dirixila e concentrala. Un pode pensar, sen equivocación, en usar lentes de cristal. Se usas unha lente de cristal, podes queimar unha folla de papel, ou o teu ollo se non tes coidado. Pero a luz ultravioleta é tan delicada que sería absorbida polo propio cristal da lente. Por iso non se usan lentes, senón espellos. Espellos tan perfectos que só Zeiss, a empresa alemá de óptica, sabe como fabricalos. Estes espellos úsanse para redirixir a luz e ir concentrándoa.

Para rematar, a luz atravesa os diminutos orificios do padrón a duplicar, rebota nun par de espellos adicionais e queima a superficie da lámina de silicio, gravando así o padrón desexado. Este proceso repítese para cada chip na lámina (aproximadamente 450) antes de pasar á seguinte lámina. Un brazo robótico dentro da cámara de baleiro coloca e move meticulosamente cada lámina. Este proceso lévase a cabo 185 veces por hora.²⁰

ASML, a única empresa no mundo capaz de facer isto¹⁸, ten unha fermosa animación promocional da súa máquina en funcionamento.

Play

Se tes curiosidade sobre esta incrible máquina, non é a primeira do seu tipo, pero si a máis avanzada, a CNBC ten unha reportaxe exclusiva dentro das instalacións centrais de ASML en Veldhoven, Países Baixos.

Grazas a estas máquinas, os nosos móbiles, os nosos reloxos, os nosos ordenadores, os nosos discos duros, os nosos audífonos, as nosas máquinas de resonancia magnética, os nosos satélites, as nosas intelixencias artificiais e axiña ata as nosas torradoras son capaces de “pensar”.

Por iso, considero este o maior truco de maxia da humanidade (xunto co LHC, a ISS e o ITER, evidentemente).

Grazas por ler

Este é o meu primeiro artigo no blog, e agardo que che gustase! Se é así, por favor, compárteo. Tamén podes buscar en Google “blog.pablopl.dev” e facer clic na ligazón se aparece este blog. Isto axudaríame moito a mellorar o meu posicionamento nas buscas.

Non creo que escriba moitos artigos de opinión como este. A maioría dos meus artigos probablemente se centrarán en informática. Por exemplo, o meu próximo artigo tratará sobre como uso Linux dentro de macOS, e publicareino axiña. Porén, se xorde algún tema que me apaixone ou me inspire creativamente, publicarei un artigo compartindo a miña modesta opinión.

Podes atopar as miñas fontes máis abaixo. Non me inventei nada do que falei. Se tes unha conta en GitHub, non dubides en deixar un comentario ou simplemente un emoji máis abaixo.

Grazas por lerme, e vémonos axiña!

---

Notas ao pé

1. A. C. Clarke, Profiles of the Future; An Inquiry into the Limits of the Possible, by Arthur C. Clarke. 1973. ↩

2. Colaboradores da Wikipedia, “Fonógrafo,” Wikipedia, A Enciclopedia Libre, Nov. 17, 2025. Ligazón (consultado o 17 de nov. de 2025). ↩

3. R. Shuker, Rock Total: Todo o que hai que saber. Edicións Robinbook, 2009. ↩

4. Real Engineering, “The Truth About Vinyl - Vinyl vs. Digital,” YouTube. Nov. 30, 2018. [En liña]. Dispoñible: Ligazón ↩

5. This., “How does this stuff make sound???, ” YouTube. Dec. 31, 2023. [En liña]. Dispoñible: Ligazón ↩ ↩²

6. Jaime Altozano, “¿Se puede crear un altavoz con un VASO? (ft. QuantumFracture),” YouTube. Xuñ. 12, 2019. [En liña]. Dispoñible: Ligazón ↩

7. “Cuarzo (HS: 2506) Comercio de productos, exportadores e importadores | Observatorio de Complejidad Económica,” Observatorio de Complexidade Económica. Ligazón (consultado o 17 de nov. de 2025). ↩

8. C.-E. M. Gómez, “Laboratorio Curie: o xerador piezoeléctrico. Museo Virtual da Ciencia do CSIC.” Ligazón ↩

9. “UFFC | History (Archive).” Ligazón ↩

10. M. A. Lombardi, T. P. Heavner, e S. R. Jefferts, “NIST Primary frequency Standards and the realization of the SI second,” NCSLI Measure, vol. 2, no. 4, pp. 74–89, Dec. 2007, doi: 10.1080/19315775.2007.11721402. ↩

11. Branch Education, “How do Digital and Analog Clocks Work?, ” YouTube. Xan. 17, 2024. [En liña]. Dispoñible: Ligazón ↩ ↩² ↩³

12. E. E. Mariscotti, Corporate risks and leadership: What every executive should know about risks, ethics, compliance, and human resources. CRC Press, 2020. ↩

13. “The story of 1969 Quartz Astron and GPS Solar Astron | Seiko Astron,” The Story of 1969 Quartz Astron and GPS Solar Astron | Seiko Astron. Ligazón (consultado o 17 de nov. de 2025). ↩

14. L. Sinozich, “Quartz Watches: Affordable accuracy in luxury timekeeping,” Fink’s Jewelers, Mai. 16, 2024. Ligazón (consultado o 17 de nov. de 2025). ↩

15. I. Ivanov e I. Ivanov, “Network Time Protocol (NTP),” NetworkAcademy.IO. Ligazón ↩

16. A. Orr, “TSMC struggling with early yields of iPhone A17 and M3 Mac processors,” Apple Insider, Abr. 23, 2023. Ligazón (consultado o 17 de nov. de 2025). ↩

17. Branch Education, “How are Microchips Made? CPU Manufacturing Process Steps,” YouTube. Mai. 17, 2024. [En liña]. Dispoñible: Ligazón ↩

18. CNBC, “How ASML makes chips faster with its new $400 million high NA machine,” YouTube. Mai. 22, 2025. [En liña]. Dispoñible: Ligazón ↩ ↩² ↩³ ↩⁴

19. Branch Education, “The $200M Machine that Prints Microchips: The EUV Photolithography System,” YouTube. Ago. 30, 2025. [En liña]. Dispoñible: Ligazón ↩ ↩²

20. ASML, “Unveiling High NA EUV | ASML,” YouTube. Xuñ. 05, 2024. [En liña]. Dispoñible: Ligazón ↩